Jestem pewna, że każdy z nas ma jakieś wyobrażenie o ADHD i osobach z tą neuroodmiennością. Może ono być ukształtowane na podstawie przedstawień ADHD w mediach, powielanych w społeczeństwie stereotypów, czy po prostu być skutkiem niewystarczającej wiedzy. Jedną z najważniejszych
i podstawowych kwestii jest to, abyśmy myśląc o ADHD, starali się wyrzucić z głowy stereotypowy obraz 9-letniego chłopca z problemami behawioralnymi w szkole, ponieważ w rzeczywistości ADHD jest o wiele bardziej skomplikowanym zagadnieniem i obejmuje dużo różnych i często pomijanych aspektów, których istnienie musimy sobie uświadomić.
Po pierwsze ADHD nie jest rzadką neuroodmiennością i występuje średnio u jednej na dwadzieścia osób (Prevatt, 2016). Istnieje bardzo duża szansa, że w każdej klasie szkolnej jest jedna lub nawet dwie osoby
z ADHD. Po drugie nawet jeśli ty jako osoba czytająca ten artykuł nie identyfikujesz się z ADHD, to bardzo możliwe, że znasz jakąś osobę z tą neuroodmiennością – wśród przyjaciół i znajomych, kolegów z pracy, członków rodziny. Dlatego problemy, z którymi zmagają się osoby z ADHD – szczególnie w sferze edukacji – są częścią życia również innych osób, nawet jeśli bezpośrednio ich nie dotyczą.
ADHD może silnie wpływać na osiągnięcia w obszarze edukacji, na co jasno wskazują niektóre badania podające, że tylko 9.1% osób z ADHD kończy studia, podczas gdy u ich neurotypowych rówieśników jest to 60.6% (Prevatt F., 2016). Co więcej, osoby z ADHD często zmagają się z problemami dotyczącymi organizacji, zarządzania czasem oraz impulsywności. Czy to oznacza, że osoby z ADHD mają po prostu gorsze nastawienie do nauki i edukacji niż ich neurotypowi rówieśnicy? Czy te wszystkie problemy mogą być wytłumaczone brakiem umiejętności przystosowania się do środowiska akademickiego i są niemożliwe do uniknięcia? Nauka mówi, że niekoniecznie, a wypracowane strategie na poziomie indywidualnym oraz systemowym pomagają unikać tych nierówności edukacyjnych.
Okazuje się, że problemem osób z ADHD nie jest niechęć do szkoły, ale raczej nieumiejętność utrzymania motywacji przez dłuższy czas, co prowadzi do zniechęcenia oraz wypalenia. Może być wiele źródeł tego problemu, zaczynając od nieumiejętności zarządzania własnym czasem, a kończąc na nieustalaniu priorytetów w wykonywanych zadaniach. Strategie radzenia sobie z tymi problemami różnią się w zależności nie tylko od osobowości i preferencji, ale także od tła kulturowego czy wieku.
Badania pokazują, że dla dzieci w wieku szkolnym szczególnie korzystne są kreatywne aktywności oparte na samorealizacji i samoekspresji. Dzieci z ADHD w wieku od 7 do 8 lat, u których wprowadzono zajęcia
z rysunku, zajęcia teatralne oraz lepienie z gliny jako sposób wyrażania własnych emocji, miały nie tylko zwiększony poziom koncentracji, ale także lepsze kontakty z neurotypowymi rówieśnikami (Simon-Dack S. et al, 2016). Te wyniki mogą być częściowo wytłumaczone umożliwieniem dzieciom aktywnego spędzania czasu w środowisku szkolnym, które zazwyczaj wiąże się jedynie z biernym siedzeniem
w ławkach.
Aspekt aktywności fizycznej jako radzenia sobie z negatywnymi symptomami ADHD został przebadany nie tylko u dzieci w wieku szkolnym, ale także u dorosłych z ADHD. Wyniki niezmiennie pokazywały wysoką skuteczność sportu jako środka w radzeniu sobie z impulsywnością oraz brakiem skupienia –ruch fizyczny korzystnie wpływał na funkcje wykonawcze w środowisku szkolnym i zawodowym (Simon-Dack S. et al, 2016).
Co więcej, aktywności wspomagające samoświadomość i uwagę takie jak medytacja miały pozytywny wpływ na wyniki w szkole i wydajność w pracy. Badanie obejmujące uczniów w wieku od 11 do 14 lat pokazało, że dzieci regularnie zaangażowane w medytację (dwa razy dziennie, pięć dni w tygodniu) zorganizowaną jako część zajęć szkolnych prowadzonych pod nadzorem pedagogów przeszkolonych
w technikach medytacyjnych wykazywały nie tylko poprawione funkcje wykonawcze, ale także niższy poziom stresu oraz lęku (Hashemi et al., 2018). Te same rezultaty uzyskano u dorosłych z ADHD.
Strategie radzenia sobie z niepożądanymi objawami ADHD powinny być dostosowane do indywidualnych potrzeb osób z tą neuroodmiennością. Warto pamiętać, że wiele zachowań postrzeganych przez społeczeństwo jako „problematyczne” wcale nie musi przynosić obiektywnie negatywnych skutków – są one postrzegane jako problematyczne jedynie przez ustalenia i systemy społeczne, które są w większości skonstruowane dla osób neurotypowych. Dlatego aby naprawić problem stereotypowego postrzegania ADHD, zamiast skupiać się na jednostkach, które są ofiarami systemu, w którym żyjemy, powinniśmy zwrócić uwagę na jego podstawę i źródło, dając wszystkim szansę na ekspresję swojej indywidualności. W niektórych przypadkach decyzja o podjęciu farmakoterapii także może być pomocna, jeżeli leczenie jest prowadzone we współpracy z lekarzem,
a decyzja o terapii została podjęta bez presji społecznej. Każdy ma prawo do swobodnego funkcjonowania w instytucjach edukacyjnych oraz życiu społecznym, a decyzja o wykorzystywanych strategiach potrzebnych do osiągnięcia tego celu powinna być podjęta w zgodzie z samym sobą i wsparta profesjonalną pomocą.
Mimo to najprostszym i najbardziej dostępnym sposobem na rozumienie i radzenie sobie z ADHD jest edukacja – nie tylko osób z ADHD, ale także rodziców, nauczycieli oraz reszty neurotypowej części społeczeństwa. Wiedza o ADHD pomaga nie tylko zmniejszać stygmę wokół zagadnienia neuroróżnorodności, ale także pozytywnie wpływa na samoocenę oraz sukcesy osób z ADHD w sferze społecznej oraz edukacyjnej. Jest to o tyle ważne, że zwyczajnie nie stać nas, aby tracić potencjał 5% społeczeństwa tylko dlatego, że nie możemy się przemóc do przystosowania swojego podejścia oraz systemu edukacji do potrzeb funkcjonujących inaczej niż u większości ludzi mózgów, czyli do sposobu życia naszych neuroatypowych przyjaciół.
Bibliografia:
Simon-Dack, S. L., Rodriguez, P. D., & Marcum, G. D. Study Habits, Motives, and Strategies of College Students With Symptoms of ADHD, Journal of Attention Disorders, 2014. https://doi.org/10.1177/1087054714543369
Prevatt, F. Coaching for College Students with ADHD, Curr Psychiatry Rep 18, 110; 2016. https://doi.org/10.1007/s11920-016-0751-9
Hashemi, M., Banijamali, S., Khosravi, Z. The efficacy of short-term play therapy for children in reducing symptoms of ADHD, World Family Medicine 16(4), 2018. https://platform.almanhal.com/Files/2/117466
Napisała: Ola Tracichleb
Redakcja: Alicja Błońska
